Một số phương pháp chẩn đoán ung thư phổi hiện nay như: chẩn đoán hình ảnh, chẩn đoán nội soi và chẩn đoán tế bào học. Chẩn đoán tế bào học là quan trọng nhất , có ý nghĩa là tiêu chuẩn vàng trong xác định khối u trong phổi.
Một số phương pháp chẩn đoán tế bào học hiện nay gồm:
1. Phương pháp chẩn đoán tế bào học đờm.
Để tìm kiếm các tế bào ung thư của phế quản trong đờm, tốt nhất là lấy đờm của đường hô hấp vào sáng sớm, trước khi ăn uống. Số lượng mẫu dùng để xét nghiệm thường là 3 mẫu. Nếu sử dụng 5 mẫu để chẩn đoán thì độ chính xác đạt khoảng 90-95%. Do đờm có nhiều chất nhầy gây khó khăn trong việc tìm kiếm tế bào ung thư nên các bác sỹ sẽ tiến hành ly tâm để tập chung tế bào, tuy nhiên phương pháp này chưa hiệu quả. Năm 1960- 1970 ở Pháp các nhà khoa học tiến hành dùng bi sắt để đánh tan đờm, ly tâm lấy cặn rồi đem nhuộm. Phương pháp này ít được sử dụng vì tính chất phức tạp và mất nhiều thời gian.
2. Phương pháp tế bào học chải và rửa phế quản.
Phương pháp tế bào học chải và rửa phế quản được sử dụng đầu tiên ở Nhật bản và sử dụng rộng rãi ở Mỹ và các nước khác trong việc xác định bệnh nhân có bị mắc ung thư phổi hay không? Bác sỹ sẽ tiến hành dùng một ống thông nhỏ để luồn vào ống soi mềm để hút các tế bào xa vị trí soi, khi hút phải thực hiện dưới áp lực mạnh. Trong quá trình hút các bác sỹ có thể tiến hành đồng thời bơm vào nang phế quản và phế nang 20-30 ml dung dịch nước muối sinh lý để rửa phế quản, phế nang và hút dịch ra để lấy tế bào.
3. Phương pháp chẩn đoán tế bào học chọc hút kim nhỏ.
Chọc hút kim nhỏ của phổi bao gồm chọc hút thành ngực và chọc hút xuyên vách phế quản. Đây là phương pháp được đánh giá là tốt nhất để kiểm tra nhanh những tổn thương ngoại vi hoặc những bệnh nhân mà xét nghiệm đờm không thích hợp. Xác định ung thư phổi bằng phương pháp chọc hút kim nhỏ có độ nhạy cao với các u ngoại vi. Độ nhạy chẩn đoán toàn bộ từ 75-95%, độ chính xác trong phân loại tế bào học với mô bệnh học đạt 70-85%. Các kỹ thuật chẩn đoán hỗ trợ như sử dụng thuốc nhuộm đặc biệt, hiển vi điện tử hóa hoặc miễn dịch tế bào đều có thể được áp dụng với phương pháp chẩn đoán tế bào học chọc hút kim nhỏ.
Chẩn đoán tế bào học trong xác định ung thư phổi là một phương pháp mới, đạt hiệu quả cao trong việc xác định khối u, tình trạng bệnh lý. Các chuyên gia khuyên mỗi người nên đi khám sức khỏe định kỳ (6 tháng/1 lần) để phát hiện sớm các khối u và có phương pháp điều trị thích hợp.